836 00 886 21 98+
شیخ بهایی شمالی - بن بست صبا پلاک 4
1- سرطان مری : نوعی سرطان است که در لوله غذایی، ایجاد میشود. این لوله غذایی که مری نام دارد، بین گلو و معده قرار میگیرد. علائم این بیماری شامل سختی در بلعیدن و کاهش وزن میشود. از نشانههای دیگرِ این بیماری میتوان به درد هنگام بلعیدن،گرفتگی صدا، گرههای لنفاوی متورم شده، (ایجاد غده) اطراف استخوان ترقوه، سرفه خشک و احتمالاً سرفه کردن یا استفراغ خون اشاره کرد.
ریفلاکس شایعترین بیماری مری است. در مری ۲ اسفنکتر وجود دارد؛ اسفنکتر بالایی بعد از حلق قرار دارد و هنگام بلعیده شدن غذا باز میشود سپس غذا با حرکات دودی به سوی معده میرود. قبل از ورود به معده اسفنکتر انتهایی دیگری وجود دارد که آن هم باید باز شود تا غذا داخل معده انتقال پیدا کند. اگر اسفنکتر انتهایی مشکلی داشته باشد، فرد دچار عارضهای به نام ریفلاکس یا برگشت غذا از معده به مری میشود.
علائم: بیماران ریفلاکس را به شکل ترش کردن، سوزش سر دل و درد سینه توصیف میکنند. بعضی از آنها ممکن است احساس تلخی یا برگشت غذاهای بلعیدهشده به دهان را بعد از خوردن غذا یا هنگام خم شدن و دراز کشیدن داشته باشند.
درمان: ریفلاکس معمولاً با نوشیدن آب یا خوردن شربت معده تسکین مییابد.
در قسمت انتهایی مری و زیر مخاط انتهاهای عصبی وجود دارد.
علائم: در افرادی که ریفلاکس دارند ممکن است اسید زیر مخاط برود، انتهای عصبی را تحریک کند و بیمار دچار درد شود.
در مری بارت مخاط معده در لوله مری رشد میکنند. در آندوسکوپی نیز مخاط سفید رنگ مری به رنگ صورتی دیده میشود. البته باید از این بافت نمونه گرفت و به آزمایشگاه آسیبشناسی فرستاد تا چنین تغییری تأیید شود.
پیگیری: بیماران دچار مری بارت باید هر ۳-۲ سال یکبار آندوسکوپی و نمونهبرداری شوند.
درمان: اگر تغییرات سلولی خاصی دیده شد، ناحیه با روش خاصی سوزانده یا برداشته میشود. این بیماری اصلاً درد ندارد.
بیماریزایی: علت آن صدمهای است که به اعصاب مری وارد میشود. این بیماری در اثر ویروس هرپس یا همان تبخال کنار لب ایجاد میشود. در بعضی از افراد که استعداد ژنتیکی دارند ویروس به اعصاب مری صدمه میزند و باعث بسته ماندن دریچه انتهایی مری میشود، ولی به مرور مری گشاد میشود و غذا در مری گیر میکند.
علائم: گیر کردن غذا در این بیماران وقتی باعجله غذا میخورند یا عصبی میشوند شدیدتر میشود. چنین بیمارانی ترجیح میدهند به تنهایی غذا بخورند چون گاهی مجبورند با انگشت غذا را برگردانند. بعضی از بیماران هم دچار بوی بد دهان میشوند و حالت نشخوار در اثر برگشت غذا به دهان دارند.
درمان بیماریهای مری
درمان: درمان آشالازی باز کردن اسفنکتر با بالون، به وسیله آندوسکوپی است. البته گاهی جراح با لاراسکوپی، عضلات حلقوی مری را برش میدهد تا اسفنکتر تحتانی مری کمی شل تر شود. البته این کار ممکن است باعث سرفه و حتی برگشت غذا به نای و ریه و ایجاد بیماریهای ریوی شود.
علت شل شدن اسفنکتر تحتانی مری، ممکن است مادرزادی یا همراهی با فتق دیافراگمی باشد. فتق دیافراگمی معمولاً بعد از ۶۰ سالگی بروز میکند. این وضعیت در واقع یک فرآیند فرسودگی است ولی فتق دیافراگمی در افرادی که ریفلاکس معده دارند، باعث تشدید علائم میشود.
علائم خطر: چاقی، افزایش وزن، بارداری، پرخوری، پوشیدن لباسهای تنگ، درازکشیدن بلافاصله بعد از خوردن غذا و مصرف بعضی از داروها هم از عوامل شلی دریچه مری هستند.
بیماریزایی: دریچه مری بعد از ورود غذا به معده چند ثانیه باز و مجدداً بسته میشود. اسید معده نیز که بالا آمده یا بزاقی که از دهان وارد مری شده مخلوط و خنثی میشود. البته نیروی جاذبه در حالت نشسته فرد هم باعث خنثی شدن اسید میشود. در بیماران دچار ریفلاکس، دریچه مری مدت بیشتری باز میماند و دفعات برگشت غذا بیشتر است.
درمانی دارویی: درمان بیماران اصلاح رژیم غذایی و مصرف داروست. بیماران باید از مصرف غذاهای ترش، تند، غذاهای چرب، سرخکرده و پرحجم، استعمال الکل و سیگار، آب پرتقال، چای پررنگ، نوشابههای گازدار و قهوه خودداری کنند. همچنین ۳ ساعت قبل از خواب غذا میل کنند و بلافاصله بعد از غذا دراز نکشند. برای بیماران داروهای مهارکننده اسید معده مانند امپرازول، پنتاپرازول و… تجویز میشود.
مدت مصرف داروها طولانی است و دوز داروها باید به تدریج و با نظر پزشک کاهش یابد. بیماران باید از تختهای مخصوص که از کمر به بالا خم میشود استفاده کنند تا هنگام خواب سر و تنه در زاویه بالاتری قرار گیرد. به عبارتی، به اندازه ۲ آجر بالاتر از تنه. بیمارانی که درمان دارویی برایشان بی تأثیر است، بیشتر از ۵۰ سال سن دارند یا از شروع علائمشان بیش از ۵ تا ۱۰ سال میگذرد، آندوسکوپی برایشان توصیه میشود.
پیش آگهی: ممکن است درصد کمی از بیماران دچار تغییرات مخاطی به نام مری بارت در مری شوند. این ضایعات میتوانند به سمت ضایعات پیش سرطانی پیش بروند. (احتمال بسیار اندک است و بیماران نباید از این بابت زیاد نگران باشند.)
ممکن است در اثر بدخیمی باشد. وقتی قطر مری به کمتر از ۱۳ میلیمتر برسد فرد در بلعیدن غذا مشکل پیداکرده یا در اصطلاح در مریاش گیر میکند. مشکل در بلع ممکن است دلایل زیادی داشته باشد.
علل: علتهایی مانند بیماریهای حرکتی مری، زخم مری و تنگی مری در اثر مواد سوزاننده در گذشته مطرح است اما به جز علل گفتهشده حتماً باید به سرطان مری که باعث اختلال در بلع میشود هم توجه داشته باشیم. سرطان مری با تودهای در قسمت میانی مری مشخص میشود. متأسفانه هیچ علامتی هم ندارد و وقتی علامت پیدا میکند که فرد دچار مشکل در بلع میشود و بیماری پیشروی کرده است.
عوامل خطرساز: این سرطان در افراد سیگاری و الکلی بعد از ۶۰-۵۰ سالگی شیوع بیشتری دارد ولی نقاطی از ایران مانند ساحل دریای خزر، بندر ترکمن و شمال شرق از مناطقی هستند که سرطان مری در جمعیت آنها شایع تر است. این افراد هم زمینه ژنتیکی دارند و هم از مواد غذایی ای استفاده میکنند که سرطانزاست.
بیماریزایی: ماده سرطانزایی به نام استالدیید در برنامه غذایی مردم این مناطق به وفور وجود دارد. این ماده در اثر متابولیسم الکل ایجاد میشود. استالدیید علاوه بر الکل و سیگار، در میوههای نرم و شل یا زیادی رسیده که خیلی هم شیرین هستند، غذاهای مانده و خوب محافظت نشده، غذاهایی که روی زغال یا اجاق طبخ میشوند مانند گوشت و کباب زغالی یا سیاه شده و نانهایی که منبع حرارتیشان زغال چوب و گازوییل است و مستقیماً خمیر نان روی آن قرار میگیرد (بهترین پخت نان استفاده از حرارت الکتریکی و برقی یا نان ماشینی است) وجود دارد. البته با چند بار مصرف این غذاها اتفاقی برای فرد نمیافتد ولی اگر فردی عادت به مصرف چنین غذاهایی به مدت طولانی یعنی دهها سال.
عوامل خطرساز: زمینه ژنتیکی مناسبی هم داشته، احتمال ابتلا به سرطان مری در او بالا میرود. گاهی گفته میشود غذاهای داغ باعث سرطان مری میشوند که این گفته تا حدودی درست است. البته رابطه ضعیفی بین این ۲۲ مورد وجود دارد. بهداشت ضعیف دهان و دندان نیز باعث میشود باکتریهای داخل دهان مواد استالدییدی و سرطان زا ایجاد کند. مصرف مداوم انواع سبزی و میوههای تازه باعث محافظت از مری میشود.
درمان: بیشتر بیمارانی که به سرطان مری مبتلا هستند در مراحل پیشرفته بیماری مراجعه میکنند و شاید جراحی زیاد مفید نباشد. در این شرایط پزشکان سعی میکنند با پرتودرمانی و شیمیدرمانی بیمار را زنده نگهدارند ولی درمان قطعی معمولاً امکانپذیر نیست. به همین دلیل در افرادی که زمینه ژنتیکی سرطان مری دارند یا در مناطقی که سرطان مری در آن شایع است، زندگی میکنند از روش تشخیصی زودهنگام برای یافتن سلولهای سرطانی در مری به نام آندوسکوپی استفاده میکنند.
غربالگری: در شمال ایران، بندر ترکمن و گرگان، مشکینشهر و استان اردبیل از سالهای قبل افرادی که احتمال بروز این نوع سرطان در آنها بالاست از سنین ۵۰-۴۰۰ سال به بالا آموزش میبینند تا خودشان برای آندوسکوپی مراجعه کنند.
در بیماری اسپاسم منتشر مری، حرکات دودی ضعیف و منظم طبیعی از بین میرود و مری دچار انقباضهای بسیار قوی و طولانی میشود.
بیماریزایی: انقباض مری باعث میشود غذا نتواند حرکت کند و یک جا ثابت بماند.
علائم: این بیماران هم درد شدید قفسه سینه دارند و غذا در مری آنها گیر میکند. این درد نیز معمولاً با درد قلبی اشتباه گرفته میشود.
بعضی از بیماران احساس میکنند مری صدا میدهد.
علل: این صداها ممکن است به دلیل ریفلاکس هوا باشد. گاهی هم تیک عصبی است که بیمار به طور ناخودآگاه غذا را به طرف بالا هدایت میکند.
درمان: این حالت اصلاً خطرناک نیست و به درمان هم نیاز ندارد.
ازوفاژیت یا التهاب مری معمولاً در اثر ریفلاکس یا برگشت اسید مری ایجاد میشود ولی به ندرت بیماریهای قارچی مانند برفک دهان و مونیلیا هم ممکن است مری را گرفتار و التهاب ایجاد کنند.
عوامل خطرساز: بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مانند مبتلایان به ایدز بیمارانی که شیمیدرمانی میشوند یا فارادی که به سیتومگالو ویروس و هرپس مبتلا هستند هم ممکن است دچار التهاب مری شوند. التهاب مری باعث بلع دردناک و گیر کردن غذا میشود.
تشخیص: بیماران باید آندوسکوپی شوند و نمونهبرداری انجام شود تا با مشخص شدن علت التهاب درمان دقیقی انجام شود.
گاهی بیماریهای بدخیم، ریفلاکس شدید و طولانی، تماس مواد سوزاننده با دیواره مری در گذشته یا صدماتی که با مصرف بعضی از قرصها به مری وارد شده است.
علائم: تنگی مری و گیر کردن غذا در حدی میشود که بیمار به هیچوجه نمیتواند غذا را بالا بیاورد یا قورت بدهد و احساس خفگی میکند.
درمان: این مورد یک اورژانس پزشکی است و پزشک باید لقمه را از طریق آندوسکوپی خارج یا داخل معده هدایت کند.